گفتگو با دکتر دانشور عضو هیئت علمی گروه مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی کاشان:

صرع یا اپی‌لپسی (epilepsy) عبارت است از مجموعه‌ای از حملات تشنجی مزمن. تشنج به هر نوع تخلیه الکتریکی غیر طبیعی سلولهای مغزی که مانع عملکرد طبیعی مغز شود،گفته میشود.

 حملات تشنج ممکن است شدید یا خفیف باشد، در موادر شدید هوشیاری فرد از دست میرود و غالبا با حرکات لرزشی دست و پا یا سفتی اندامها و گاز گرفتگی زبان همراه میشود. اما حملات خفیف ممکن است فقط برای مدت کوتاهی ارتباط بیمار با محیط اطراف قطع یا محدود گردد و حرکات غیر اردی مانند ملچ و ملوچ کردن داشته باشد و یا با علایم موضعی مانند درک بوی نامطبوع؛ دیدن جرقه های نوری، تظاهرات حسی نامعمول یا تجربه های هیجانی و توهمات کوتاه مدت همراه باشد. معمولا حملات تشنج طی یک تا دو دقیقه قطع می گردد پس از خاتمه تشنج بیمار معمولا گیج و خواب آلود است؛ در این دوره ممکن است علایمی مانند سردرد نیز با بیمار همراه گردد؛ و معمولا طی نیم ساعت و ندرتاً تا 4 ساعت بیمار به عملکرد طبیعی برمی گردد. در این مرحله در اغلب موارد بیمار چیزی از حمله تشنجی را به خاطر نمی آورد.

در بیشتر موارد ( حدود 60%) دلیل صرع نامشخص است ( که در این موارد بیشتر عوامل ژنتیکی، نقایص آنزیمی گیرنده های مغزی و کانالهای یونی داخل سلولی نقش دارند)، اما صرع در برخی افراد به دلیل آسیب های مغزی، سرطان مغز، و سوء مصرف دارو و الکل، عفونت های مغز و پرده های اطراف مغز و دلایل ناشایع دیگر ایجاد می‌شود.

حدود ۱٪درصد از جمعیت مردم جهان (۶۵میلیون نفر) صرع دارند، و تقریبا ۸۰٪موارد در کشورهای در حال توسعه  روی می‌دهند. صرع در افراد مسن‌تر رایج‌تر است. در کشورهای توسعه یافته، شیوع موارد جدید بیشتر در نوزادان و سالمندان است؛ در کشورهای در حال توسعه این بیماری در کودکان بزرگتر و بزرگسالان جوان‌تر دیده می‌شود، که دلیل آن شیوع بیشتر آسیب های ناشی از تصادفات و حواث ناشی از ضربه به مغز، عفونتهای مغز و پرده های اطراف مغز است. حدود ۵تا ۱۰٪از تمامی افراد یک حمله بی دلیل تا سن ۸۰سالگی تجربه می کنند.

برای تشخیص صرع از نوار مغز و برای بررسی علت آن از تصویر برداری هایی مانند ام آر آی مغز کمک گرفته می شود.

برای درمان حملات تشنج از دارو استفاده میشود. داروها نیمه عمر مشخصی دارند که بر اساس مدت پایداری دارو در خون بایستی به صورت روزانه یک برا تا روزی 3 مرتبه استفاده شوند. براساس نوع تشنج سن و جنس بیمار انتخاب دارو صورت می گیرد. خوشبختانه امروزه داروهای ضد تشنج متنوعی با قدرت ضد تشنجی بالا در دسترس است که مصرف برخی از آنها در طی دوره بارداری و شیردهی اثرات زیادی برجنین ندارد.

از علل شایع عدم کنترل تشنجات بیماران مصرف نامنظم دارو است. بی خوابی و گرسنگی در تشدید حملات تشنجی نقش شناخته شده ای دارند.

در صورت مواجهه با بیمار مبتلا به تشنج بایستی وسایل آسیب زا را از اطراف بیمار دور کرد و به دقت سیر علایم بالینی بیمار را نظاره کرد. همان طور که ذکر شد تشنج حداکثر 1-2 دقیقه ادامه دارد و عدم تنفس بیمار در طی این مدت آسیبی به وی وارد نمی کند. لذا باز کردن دهان بیمار با کمک انگشتان یا وسایلی مانند قاشق فرو کردن پارچه در دهان نه تنها کمکی به بیمار نمی کند احتمال آسیب دهانی بیمار، کنده شدن دندانها و خفگی بیمار را افزایش می دهد. پس از قطع حمله تشنج بیمار را به دست چپ بچرخانید تا درصورت استفراغ محتویات معده وارد ریه بیمار نگردد.

در حدود 60-70 درصد بیمارانی که به مدت 3 تا 5 سال تشنج نداشته اند و ام آر آی مغز بیمار نرمال است میتوان با احتیاط و تدریجاً داروی بیمار را قطع کرد. صرع برای همیشه قطع می ماند اما در درصدی از بیماران لازم است درمان مادام العمر ادامه یابد.