سی تی اسکن چیست؟

سی تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری Computed Tomography scan (CT scan) یکی از روش های پیشرفته تصویربرداری پزشکی است.

بعد از رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن بیشترین کمک را به بررسی ضایعات سیستم حرکتی بدن انسان بخصوص استخوان ها میکند. امروزه استفاده از سی تی اسکن جزء جدایی ناپذیر در تشخیص و حتی درمان بسیاری از بیماری ها شده است.

با استفاده از تصاویر سی تی اسکن میتوان بافت های درون بدن را مشاهده کرد و شکل آنها را بررسی نمود. با این اطلاعات میتوان از وجود بیماری های احتمالی آگاه شد. تصاویر سی تی اسکن سطح مقطع هایی از بدن را نشان میدهد.

دستگاه های سی تی اسکن امروزی چنان پرقدرتند که میتوانند تصاویر برش هایی با فاصله کمتر از یک میلیمتر را از بدن انسان تهیه کنند. تقریبا از هر جایی از بدن انسان سی تی اسکن انجام میشود. از فرق سر تا نوک انگشت پا را میتوان سی تی اسکن کرده و تصاویر سطح مقطع بدن را در آن برش های مشاهده کرد.

مشخصات تیوب اشعه X و دستگاه CT.Scan :

TOSHIBA , CT.Scan 16 Slice مدل ALEXION

CT.Scan 16 Slice ،TOSHIBA مدل Aquilion

سی تی اسکن چگونه کار میکند؟

برای انجام سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده میشود. در این روش باریکه نازکی از اشعه ایکس (مانند باریکه اشعه لیزر) به اندام بیمار تابانده میشود. این اشعه از تمامی بافت هایی که سر راه آن قرار دارند عبور کرده و مقداری از آن که از طرف مقابل اندام خارج میشود به توسط دتکتورDetector یا آشکارسازهای حساسی دریافت میگردد. این دتکتورها اشعه را به جریان الکتریکی تبدیل میکنند. این فرایند بارها از زوایای گوناگون تکرار میشود یعنی باریکه اشعه ایکس از زوایای گوناگون به درون اندام تابانده شده و خروجی آن در طرف مقابل اندام اندازه گیری میشود.

بدین ترتیب اطلاعات بسیار زیادی بصورت مقادیر مختلف شدت جریان الکتریکی که متناسب با شدت اشعه دریافت شده توسط دتکتور است گردآوری شده و به کامپیوتر مرکزی سی تی اسکن ارسال میشود.

این کامپیوتر بسیار پر قدرت، اطلاعات را پردازش کرده و نتیجه آن بصورت تصاویر متعددی که سطح مقطع اندام را نشان میدهند بر روی مانیتور دستگاه مشخص میشود. در صورت لزوم این تصاویر بر روی فیلم چاپ میشوند.

تصاویر سی تی اسکن با دقت بسیار بیشتر از تصاویر رادیوگرافی ساده، شکل استخوان ها و حتی بسیاری از بافت های دیگر اندام را نشان میدهد.

با استفاده از این تکنیک میتوان داخل استخوان را هم مشاهده کرد. اکثر سی تی اسکن های امروزی اسپیرال یا مارپیچی هستند به این معنا که منبع اشعه ایکس مانند یک مارپیچ به دور بدن بیمار حرکت کرده و از جهات مختلف تصویربرداری میکنند.

تصاویر سی تی اسکن های امروزی بسیار دقیقتر از قبل شده و سرعت این دستگاه ها هم زیاد شده است بطوریکه معمولا انجام یک تصویربرداری سی تی اسکن چند دقیقه بیشتر طول نمیکشد.

در انجام سی تی اسکن، بیمار باید به چه نکاتی توجه کند؟

انجام تصویربرداری با اشعه ایکس از جمله سی تی اسکن برای مادران باردار ممنوع است، مگر با تشخیص پزشک متخصص و عدم امکان تشخیص بیماری با سایر روشهای تصویربرداری از جمله ام آر آی و سونوگرافی.

محلی از بدن که از آن تصویربرداری میشود ترجیحا نباید حاوی فلز باشد. بطور مثال اگر از دست سی تی اسکن میشود باید انگشتر را از دست خارج کرد و یا اگر از تنه تصویربرداری میشود باید لباس هایی که گیره فلزی دارند را از تن خارج کرد. بدین منظور ممکن است لباس های ساده و یک بار مصرفی به بیمار داده شود تا از آنها استفاده کند. وجود فلز میتواند کیفت تصاویر را کاهش دهد.

در صورتیکه شما در بدن خود دارای فلز و یا پیچ و پلاک می باشید انجام سی تی اسکن در این مرکز برای شما منعی ندارد، خوشبختانه دستگاه این مرکز قادر است که تصایر با کیفیت از اعضایی که فلز در داخل آن کار گذاشته شده است تهیه نماید.

دستگاه سی تی اسکن در داخل اطاق بزرگی قرار دارد که هوای داخل آن نسبتا خنک است. این دستگاه به شکل یک حلقه بزرگ بوده که یک تخت در درون آن قرار گرفته است. کامپیوتر های دستگاه در اطاق مجاور که اطاق کنترل است قرار گرفته و تکنیسین سی تی اسکن در آن اطاق عملیات تصویربرداری را هدایت میکند.

بیمار به همراه یک پرستار به داخل اطاق رفته و پرستار به وی کمک میکند تا در وضعیت مناسب بر روی تخت دراز بکشد. این وضعیت معمولا درازکش به پشت است ولی ممکن است لازم شود بیمار به پهلو و یا به شکم بخوابد . تصویربرداری سی تی اسکن به هیچ وجه درد ندارد و کل مدت تصویربرداری در غالب موارد کمتر از چند دقیقه است. پس بسیار سریع انجام میشود.

بیمار میتواند بسیار آرام بر روی تخت دراز بکشد. ممکن است تنه بیمار توسط چند نوار به تخت ثابت شود تا در وضعیت مناسب بیحرکت بماند.

در حین سی تی اسکن کسی بجز بیمار در اطاق سی تی اسکن باقی نمی ماند. پس پرستار از اطاق خارج میشود. اگر بیمار نیاز به مراقبت داشته باشد ممکن است به همراه بیمار اجازه دهند در اطاق باقی بماند. در این حال لباس مخصوصی به او میدهند تا بپوشد. این لباس برای حفاظت همراه بیمار از اشعه ایکس است.

در تمام مراحل انجام سی تی اسکن، تکنیسن تصویربرداری در اطاق مجاور قرار گرفته و بیمار را از طریق یک پنجره شیشه ای میبیند. صدای او را میشنود و میتواند با او حرف بزند. پس هر وقت بیمار نیاز به کمک داشت میتواند صحبت کند. این گردش با صدایی آرام بصورت ویز همراه است که طبیعی است و آسیبی به بیمار نمی رساند. در حین کارکردن دستگاه بیمار باید بی حرکت باشد تا تصاویر واضحی تهیه شوند. ممکن است در حین انجام سی تی اسکن تکنیسین رادیولوژی از بیمار بخواهد تا برای چند ثانیه نفس خود را در سینه حبس کند .

 در اطاق کنترل، تکنیسن سی تی اسکن تمامی مراحل را مدیریت میکند.

ممکن است در حین انجام سی تی اسکن دارویی به بیمار تزریق شود. این تزریق از طریق دستگاه انژکتور صورت می پذیرد. به این منظور قبل از شروع تصویربرداری آنژیوکت برای بیمار زده می شود و از طریق لوله به سرنگی متصل میشود. سرنگ حاوی ماده شیمیایی خاصی است و این سرنگ توسط کامپیوتر کنترل میشود.

وقتی بیمار بر روی تخت قرار گرفته و درون حلقه سی تی اسکن رفت سرنگ فعال شده و ماده شیمیایی را به درون رگ بیمار تزریق میکند. در حین تزریق ممکن است بیمار احساس گرم شدن کند. ممکن است تا چند دقیقه احساس طعم فلز در دهان خود کند و یا ممکن است احساس ادرار کردن داشته باشد. این حالت حداکثر چند دقیقه طول کشیده و از بین میروند.

در بعضی موارد ممکن است به بیمار دارویی داده شود تا قبل از سی تی اسکن آن را بخورد. اگر بیمار به بعضی داروها (چه خوارکی و چه تزریقی) حساسیت دارد حتما قبل از تزریق دارو باید آن را به اطلاع پرسنل پزشکی حاضر در اطاق سی تی اسکن برساند . اگر بعد از تزریق بیمار احساس بدحالی کرد باید آن را فورا به پرسنل پزشکی اطلاع دهد.

مزایای سی تی اسکن چیست؟

مهمترین مزایای سی تی اسکن عبارتند از:

1. دقت بالای سی تی اسکن در بررسی اکثر ارگان های بیمار بدون درد
2. امکان بررسی تمامی ارگان های بدن با استفاده از سی تی اسکن
3. سرعت انجام تصویربرداری نسبت به ام آر آی
4. حساسیت کمتر نسبت به حرکت بیمار به علت سرعت بالا
5. انجام تصویربرداری از بیمارانی که به هر دلیل داخل بدن خود فلز دارند و یا مجبور به استفاده از باطری قلبی هستند.
6. امکان انجام بیوپسی و نمونه برداری از بافت های مختلف بدن با استفاده از سی تی فلوروسکپی
7. داروهای مورد استفاده در سی تی اسکن دارای رادیواکتیو نمی باشند و نسبت به پزشکی هسته ای بسیار امن تر هستند و از آنها اشعه ایی ساطع نمی شود.

با این حال سی تی اسکن محدودیت هایی را هم دارد. این روش از اشعه ایکس استفاده میکند که درمقایسه با سونوگرافی و یا ام آر آی میتواند خطرناک باشد.

به همین علت از سی تی اسکن نمیتوان در زنان باردار بخصوص در سه ماهه اول بارداری استفاده کرد. میزان اشعه دریافتی در سی تی اسکن بیش از رادیوگرافی معمولی است و پزشک باید این فاکتور را در نظر بگیرد.

پس نمیتوان برای بیماران به هر میزان و اندازه از سی تی اسکن استفاده کرد. این مطلب بخصوص در مورد بچه ها مهم است چون بدن آنها به اشعه ایکس حساس تر میباشد.

هزینه تهیه سی تی اسکن بیش از رادیوگرافی ساده است پس نمیتوان از این روش در هر بیمار استفاده کرد. از سی تی اسکن باید تنها زمانی استفاده کرد که اطلاعات بدست آمده از آن قطعا به تشخیص و یا درمان بیمار کمک کند. سی تی اسکن فقط در مراکز تشخیصی و درمانی بزرگ وجود دارد.

بعضی میپرسند آیا بهتر است سی تی اسکن کنم یا ام آر آی. تشخیص این با پزشک معالج است. سی تی اسکن بیشتر مشکلات استخوان را نشان میدهد در حالیکه از ام ار آی بیشتر در مشخص کردن مشکلات بافت نرم استفاده می شود.

آمادگی قبل از سی تی اسکن

آمادگی قبل از سی تی اسکن موجب می شود سی تی اسکن با شرایط بهتری انجام شود و بیمار احساس ناراحتی نکند و روند و پروسه سی تی اسکن بدون هیچگونه مشکلی انجام شود . پس می بایستی به نکاتی که در ذیل آمده است بسیار توجه کرد:

• به مدت شش ساعت پیش از این که سی تی اسکن انجام شود می بایستی فرد هیچ مواد غذایی استفاده نکند و ناشتا باشد .
• مصرف آب قبل از انجام سی تی اسکن هیچ مانعی ندارد و فرد می تواند آزاد آب میل کند .
• از استعمال دخانیات و استفاده از مشروبات الکلی به مدت ۱۲ ساعت قبل از سی تی اسکن خودداری کنید .
• استفاده از شکر با چای یا قهوه در روز سی تی اسکن ممنوع می باشد و نیز استفاده از نوشابه های حاوی گاز و آبمیوه های صنعتی که دارای اندازه بسیار زیاد قند می باشد ممنوع است. استفاده ازشیرین کننده های غیر طبیعی و تمامی شیرینی جات ممنوع است.
• بیمار می تواند به اندازه ای که می خواهد از انواع گوشت و لبنیات و سالاد استفاده کند .
• در صورتیکه بیمار داروهایی غیر از داروهای بیماری قند استفاده می کند می تواند آن ها را بنابر روند همیشگی همراه با آب استفاده کند.
• اسامی داروهای مصرفی و تصویر برداری هایی که قبلا انجام داده اید می بایستی در روز سی تی اسکن همراه خود داشته باشید .
• می بایستی پیش از این که سی تی اسکن را انجام می دهید مثانه خود را خالی کنید .
• همه داروهایی که بیمار قبلا استفاده می کرده است براساس روند گذشته قبل و بعد از سی تی اسکن استفاده کند .

عوارض جانبی سی تی اسکن:

عوارض جانبی در هر نقطه از بدن در 1 تا 12 درصد موارد بروز می کند. عوارض جانبی می تواند در میزان شدت، از خفیف تا حتی تهدید کننده زندگی باشد و یک ساعت تا هفت روز پس از انجام سی تی اسکن، گسترش یابد، که رایج ترین آنها، عبارتند از :

• به طور ناگهانی سرخ شدن
• جوش
• خارش
• آبریزش بینی
• سرفه
• سرگیجه
• گرفتگی زیر شکمی
• یبوست
• حالت تهوع
• استفراغ

داشتن بیماری ها و مشکلاتی، مانند: دیابت، آسم، بیماری های قلبی، اختلالات تیروئید و اختلال در کلیه ممکن است خطر عوارض جانبی شما را افزایش دهد.

واکنش های آلرژیک تهدید کننده زندگی که به نام آنافیلاکسی شناخته می شوند ممکن است بین 0.01 تا 0.2 درصد موارد رخ دهند.

خدمات سی تی اسکن

• سی تی اسکن با و بدون تزریق از تمامی ارگانها
• سی تی آنژیوگرافی عروق اندام فوقانی و تحتانی
• سی تی آنژیوگرافی عروق ریوی
• سی تی آنژیوگرافی شرایین مغز و کاروتید
• سی تی آنژیوگرافی از عروق بزرگ ناحیه شکمAORTA CTA
• سی تی آنژیوگرافی از عروق کلیه
• سی تی انتروگرافی برای بررسی روده کوچک
• سی تی کلونوسکوپی برای بررسی روده بزگ
• سی تی سیسترنوگرافی برای بررسی علت نشت مایع مغزی و نخاعی
• سی تی یوروگرافی برای بررسی کلیه و مجاری ادراری
• سی تی اسکن high resolution و ultra high resolution برای بررسی ریه و سایر ارگانها
• سی تی ونوگرافی
• سیتی اسکن سه بعدی
• سی تی نویگیشن
• انجام سی تی اسکن جهت استفاده در رادیوتراپی CT CIMOLUTION
• سی تی میلوگرافی
• بررسی ندول